امام صادق در نگاه دیگران
فقها و دانشمندانِ زمان امام صادق(علیه
السلام) و همچنین عالمان بعد از او، همگى آن حضرت را به عظمت و برترى علمى
و گستردگى دانش ستوده اند.
از آن جمله:1 ـ ابوحنیفه، پیشواى مشهور فرقه حنفى، گفته است:«من دانشمندتر
از جعفربن محمّد ندیده ام.» و نیز از او نقل شده که گفته است:
«لَوْ لاالسَّنَتانِ لَهَلَکَ نُعمْانُ» یعنى اگر آن دو سال (شاگردى من نزد او) نبود، نعمان هلاک مى شد.
(اسم ابوحنیفه نعمان بن ثابت بوده است).
2 ـ مالک، پیشواى فرقه مالکى، گفته است:«مدّتى نزد جعفر بن محمّد رفت و
آمد مى کردم، او را همواره در یکى از سه حالت مىدیدم: یا نماز مى خواند یا
روزه بود و یا قرآن تلاوت مىکرد، و هرگز او را ندیدم که بدون وضو حدیث نقل
کند.»3 ـ ابن حجر هیتمى گفته است:«به قدرى علوم از او نقل شده که زبانزدِ
مردم گشته و آوازه آن، همه جا پخش شده است و بزرگترین پیشوایان (فقه و
حدیث) مانند: یحیى بن سعید، ابن جریح، مالک، سفیان ثورى، سفیان بن
عُیَیْنَه، ابوحنیفه، شعبه و ایّوب سبحستانى از او نقل روایت کرده اند .»4
ـ ابوبحرجاحظ گوید:«جعفربن محمّد کسى است که علم و دانش او جهان را پرکرده
است و گفته مىشود که ابوحنیفه و سفیان ثورى از شاگردان اوست، و شاگردى این
دو تن در اثبات عظمت علمى او کافى است.»5 ـ ابن خلّکان مورّخ مشهور نوشته
است:«او یکى از امامانِ دوازده گانه در مذهبِ امامیّه، و از بزرگانِ
خاندانِ پیامبر است که به علّت راستى و درستى گفتار، وى را صادق
مىخواندند. فضل و بزرگوارى او مشهورتر از آن است که نیاز به توضیح داشته
باشد. ابوموسى جابربن حیّان طرطوسى شاگرد او بود. جابر کتابى شامل هزار
ورق تألیف کرد که تعلیمات جعفر صادق را دربرداشت و حاوى پانصد رساله
بود.»6 ـ شیخ مفید مىنویسد:«به قدرى علوم از او نقل شده که زبانزد مردم
گشته و آوازه آن، همه جا پخش شده است و از هیچ یک از افراد خاندان او، به
اندازه او علوم و دانش نقل نشده است.»
السلام علیک یا جعفر بن محمد الصادق، یابن رسول الله
ای پرچمدار شیعه و رئیس مذهب جعفری، ای بلند اختر! در شب هجران تو، عالم دگرگون شده است. ای ششمین نور سرمدی، تاریخ از کدام مصیبت تو شکوه کند، آری تاریخ، شرمنده از حکایت غربت توست.
| اى مهر تو بهترین علایق | جان ها به زیارت تو شایق |
| ما را نبود به جز خیالت | یارى خوش و همدمى موافق |
| بیمارى روح را دوا نیست | جز مهر تو اى طبیب حاذق |
| اى نور جمال کبریائى | اى نور تو زینت مشارق |
| روزى که دمید نور خلقت | رخسار تو بود صبح صادق |
| از جلوه تو، تبارک اللّه | فرمود به خلقت تو خالق |
| حسن تو خود از جمال زهرا ست | اى زاده بهترین خلایق |
| بر تخت کمال و تاج عصمت | آخر که بود به جز تو لایق |
| تفسیر کلام ایزدى بود | گفتار تو اى امام صادق |
| باشد سخن تو جاودانى | بوده است چو با عمل مطابق |
| افسوس شدى شهید، آخر | از حیله ناکس منافق |
| از داغ تو شد جهان عزادار | زیرا به تو عالمى است عاشق |
***
شاعر:حسان